روغن موتور یکی از اجزای حیاتی هر خودرویی است و کیفیت آن تأثیر مستقیمی بر عملکرد و عمر موتور دارد. برای انتخاب روغن موتور مناسب، لازم است که با استانداردهای مختلفی که برای ارزیابی کیفیت روغن موتور وجود دارد آشنا شویم. یکی از این استانداردها، طبقه‌بندی API (American Petroleum Institute) است که به نوعی راهنمایی برای انتخاب صحیح روغن موتور بر اساس نیازهای موتور و شرایط کارکرد آن ارائه می‌دهد.
طبقه‌بندی API چیست؟
API یا موسسه نفت آمریکا، استانداردهایی را برای طبقه‌بندی روغن‌های موتور تدوین کرده است. این طبقه‌بندی بر اساس نیازهای موتورها، نوع سوخت مصرفی و شرایط کارکرد موتور طراحی شده است. هر روغن موتور براساس این استانداردها به دسته‌ای خاص از API تعلق می‌گیرد. این دسته‌بندی‌ها شامل دو گروه اصلی هستند:
- روغن‌های مناسب برای موتورهای بنزینی (دسته “S”)
- روغن‌های مناسب برای موتورهای دیزلی (دسته “C”)
هر کدام از این دسته‌ها دارای زیرگروه‌هایی هستند که با حروف الفبای انگلیسی (مانند API SN، API CJ-4) مشخص می‌شوند. این حروف نشان‌دهنده سطح کیفیت و عملکرد روغن موتور در شرایط مختلف هستند. هرچه حرف دوم به انتهای حروف الفبای انگلیسی نزدیک‌تر باشد، روغن موتور جدیدتر و معمولاً با کیفیت‌تر است.
دسته “S” (Service)
این دسته از روغن‌ها برای موتورهای بنزینی طراحی شده‌اند. حروف بعد از “S” نشان‌دهنده سطح عملکرد و کیفیت روغن است. برخی از مهم‌ترین زیرگروه‌های این دسته عبارتند از:
- API SA: این روغن‌ها فاقد هرگونه افزودنی هستند و به عنوان روغن‌های پایه‌ای شناخته می‌شوند. به علت نداشتن افزودنی‌ها، برای موتورهای قدیمی و بدون نیاز به حفاظت ویژه استفاده می‌شوند.
- API SB: این روغن‌ها دارای افزودنی‌های ضدسایش و ضدزنگ هستند. این نوع روغن‌ها برای موتورهایی که در دهه 1950 ساخته شده‌اند مناسب است.
- API SC: این نوع روغن برای موتورهای ساخته شده در دهه 1960 طراحی شده است و دارای افزودنی‌های محافظ در برابر اکسیداسیون و رسوب‌گذاری است.
- API SL: این روغن‌ها در دهه 2000 معرفی شدند و مناسب برای خودروهایی هستند که در دهه 1990 و بعد از آن تولید شده‌اند. روغن‌های API SL دارای افزودنی‌های محافظتی متنوعی هستند که شامل بهبود مصرف سوخت و کاهش رسوبات موتور می‌شود.
- API SN: این روغن‌ها برای موتورهای مدرن طراحی شده‌اند و در سال 2010 معرفی شدند. API SN دارای بهترین محافظت در برابر سایش، اکسیداسیون، و رسوب‌گذاری است. این نوع روغن‌ها برای موتورهایی با فناوری پیشرفته مانند توربوشارژرها و موتورهای با تزریق مستقیم سوخت مناسب هستند.
- API SP: این جدیدترین نوع روغن در دسته “S” است که در سال 2020 معرفی شد. API SP بهبودهای قابل توجهی در زمینه محافظت در برابر سایش و جلوگیری از تشکیل رسوبات دارد. این نوع روغن به ویژه برای موتورهایی با سیستم استارت-استاپ و موتورهای توربوشارژر بسیار مناسب است.
دسته “C” (Commercial)
این دسته از روغن‌ها برای موتورهای دیزلی طراحی شده است. همانند دسته “S”، حروف بعد از “C” نیز نشان‌دهنده سطح کیفیت و عملکرد روغن است. برخی از مهم‌ترین زیرگروه‌های این دسته عبارتند از:
- API CA: این نوع روغن‌ها برای موتورهای دیزلی ساخته شده در دهه 1940 و 1950 طراحی شده است. این روغن‌ها مناسب برای موتورهایی هستند که در شرایط سبک و با سوخت‌های کم کیفیت کار می‌کنند.
- API CB: این روغن‌ها در دهه 1950 معرفی شدند و دارای افزودنی‌های ضدزنگ و ضدسایش هستند. این نوع روغن‌ها برای موتورهایی که با سوخت‌های دیزلی با کیفیت پایین کار می‌کنند مناسب است.
- API CC: این نوع روغن‌ها برای موتورهایی که در شرایط کاری سخت‌تری مانند کار در دماهای بالا یا با سوخت‌های دیزلی با گوگرد بالا کار می‌کنند طراحی شده است.
- API CF: این روغن‌ها در دهه 1990 معرفی شدند و برای موتورهایی که با سوخت‌های دیزلی کم کیفیت کار می‌کنند مناسب هستند. این نوع روغن‌ها دارای افزودنی‌های پیشرفته‌ای برای جلوگیری از سایش و رسوب‌گذاری هستند.
- API CJ-4: این نوع روغن‌ها در سال 2006 معرفی شدند و مناسب برای موتورهای دیزلی با فناوری پیشرفته و سیستم‌های کاهش آلاینده‌ها (مانند فیلترهای ذرات دیزلی) هستند. این روغن‌ها دارای محافظت عالی در برابر اکسیداسیون و تشکیل رسوبات هستند.
- API CK-4: این جدیدترین نوع روغن در دسته “C” است که در سال 2016 معرفی شد. API CK-4 بهبودهای قابل توجهی در زمینه پایداری اکسیداسیون و محافظت در برابر سایش دارد. این روغن‌ها برای موتورهای دیزلی جدید با استانداردهای آلایندگی سختگیرانه مناسب هستند.
چگونگی انتخاب روغن موتور بر اساس API
انتخاب روغن موتور مناسب بر اساس طبقه‌بندی API به چندین عامل بستگی دارد:
- نوع موتور: اولین و مهم‌ترین عامل، نوع موتور است. همان‌طور که توضیح داده شد، روغن‌های دسته “S” برای موتورهای بنزینی و روغن‌های دسته “C” برای موتورهای دیزلی مناسب هستند. انتخاب اشتباه روغن می‌تواند به موتور آسیب برساند.
- سال تولید خودرو: سال تولید خودرو نیز در انتخاب روغن موتور مناسب تأثیرگذار است. برای مثال، اگر خودرو شما مربوط به دهه 1990 است، باید از روغنی استفاده کنید که در آن زمان مناسب بوده، مانند API SL. استفاده از روغن‌های جدیدتر مانند API SP ممکن است به موتور آسیب بزند، مگر اینکه موتور خودرو به‌روز شده باشد.
- شرایط کارکرد موتور: اگر موتور خودرو در شرایط سختی مانند دمای بالا یا کارکردهای سنگین فعالیت می‌کند، باید از روغن‌های با سطح کیفیت بالاتر مانند API SN یا API CK-4 استفاده شود. این روغن‌ها دارای افزودنی‌هایی هستند که محافظت بیشتری در برابر شرایط سخت فراهم می‌کنند.
- توصیه‌های سازنده خودرو: همیشه بهترین راهنما برای انتخاب روغن موتور، دستورالعمل سازنده خودرو است. سازندگان خودرو معمولاً بر اساس طراحی موتور و شرایط کارکرد آن، نوع خاصی از روغن را توصیه می‌کنند.
- محیط جغرافیایی و شرایط آب و هوایی: در مناطقی با شرایط آب و هوایی سخت، مانند دماهای بسیار پایین یا بسیار بالا، استفاده از روغن‌هایی با گرانروی مناسب و طبقه‌بندی API خاص توصیه می‌شود. برای مثال، در مناطق سردسیر روغن‌هایی با گرانروی پایین‌تر (مانند 5W-30) بهتر عمل می‌کنند.
نتیجه‌گیری
استاندارد API یک ابزار بسیار مفید برای انتخاب روغن موتور مناسب است. با درک صحیح از این طبقه‌بندی و تطبیق آن با نیازهای موتور خودرو، می‌توان به بهبود عملکرد موتور و افزایش عمر آن کمک کرد. انتخاب صحیح روغن موتور نه تنها به حفاظت از موتور کمک می‌کند، بلکه می‌تواند باعث کاهش مصرف سوخت و کاهش آلاینده‌های خروجی نیز شود. به همین دلیل، هنگام خرید روغن موتور، توجه به طبقه‌بندی API و تطبیق آن با نیازهای خودرو از اهمیت بالایی برخوردار است.